ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف متخلص و مشهور به سعدی شیرازی شاعر و سخن‌دان قرن هفتم هجری در شیراز است. سعدی را استاد سخن و شیخ اجل نیز نامیده‌اند.
آنچه که بیش از هر چیزی در آثار سعدی شهرت یافته است، "سهل و ممتنع" بودن آثارش است؛ به این معنا که اشعار و متون آثار سعدی در نظر اول "سهل" و ساده به نظر می‌رسند و کلمات سخت و نارسا ندارند اما در عین حال مفاهیم کلمات سخت و دشوارند.
نکات دستوری در آثار سعدی به صحیح ترین شکل ممکن آمده است.
عنصر وزن و موسیقی، باعث از بین رفتن ساختار دستوری در جملات نمی‌شود و سعدی به شکلی ظریف و خواندنی در لحن و زبان، با وجود تنگنای وزن، این کار را انجام داده است.
از ویژگی‌های شعری سعدی از منظر آرایه‌های ادبی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- ایجاز: به معنای خلاصه‌گویی و پیرایش شعر از حشو و اضافه‌گویی است.
- موسیقی: استفاده از اوزان عروضی که باعث شکل‌گیری هماهنگی آوایی خواهد شد و موسیقی کلام شعر و نثر را باعث می‌شود.
- طنز و ظرافت: خاستگاه این طنز به نوع نگاه و تفکر سعدی برمی‌گردد. طنز سعدی، مالامال از روح زندگی است.
سعدی به یاری لحن طنز در کلامش، خشکی را از کلام خود گرفته و شور و حرکت را به آن بازمی‌گرداند.
از سعدی شیرازی آثاری به شعر و نثر بر جا مانده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- بوستان یا سعدی‌نامه: اولین اثر سعدی است که در سال ۶۵۵ هجری به اتمام رسید. سعدی این اثر خود را در دوران سفر خود به نقاط مختلف تدوین کرد که شامل ۴۰۰۰ بیت است.
- گلستان: شامل حکایات سعدی به نثر است که شاهکار بلاغت فارسی است و در سال ۶۵۶ هجری نوشته شده است.
- قصاید فارسی: شامل قصایدی در ستایش خداوند و پند و اندرز و نصیحت بزرگان و پادشاهان معاصر دوره خودش است.
- قصاید عربی: قصاید عربی حدود ۷۰۰ بیت با موضوعات غنایی است.
- غزلیات: شامل چهار بخش به نام‌های طیبات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم است.
- مجالس سبعه: اثری به زبان نثر است که حاوی خطابه‌ها و سخنرانی‌های شیخ اجل است.
- نصیحه الملوک: رساله‌ای در باب پند و اخلاق است.
- صاحبیه: شامل قطعاتی به زبان فارسی و عربی است که بشتر آن‌ها در مدح و ستایش صاحب دیوان عطلاملک جوینی است.
- خبثیات: شامل اشعاری هزل‌آمیز است که به نسبت دیگر آثار سعدی چندان شناخته‌شده نیست.
در ادامه یکی از اشعار زیبای سعدی آمده است:
اي مهر تو در دل‌ها وی مهر تو بر لب‌ها
وی شور تو در سرها، وی سر تو در جان‌ها
تا عهد تو دربستم عهد همه بشکستم
بعد از تو روا باشد، نقض همه پیمان‌ها
تا خار غم عشقت آویخته در دامن
کوته نظری باشد رفتن به گلستان‌ها
آن راکه چنین دردی از پای دراندازد
باید که فروشوید دست از همه درمان‌ها
از آثار سعدی که در بانک کتاب ناهید قابل تهیه است می‌توان به این موارد اشاره کرد:
